Pies ratownik w służbie człowiekowi

Historia psa ratownika sięga ok. 1800 roku. Psy te były początkowo stróżami klasztoru, następnie stały się psami sanitarnymi, które pokonywały ciężki teren górski, aby w przymocowanych do obroży pojemnikach dostarczyć zabłąkanym wędrowcom pożywienie i lekarstwa. Okazały się one niezastąpione niosąc ludziom pomoc. I tak jest po dzień dzisiejszy.  

Psy ratownicze posiadają wyjątkową umiejętność – pracują z pełnym oddaniem i co najważniejsze, są niezwykle skuteczne, w wielu wypadkach niezastąpione. Dobrze wyszkolony pies ratowniczy na gruzach często jest szybszy i skuteczniejszy od wielu urządzeń lokalizacyjnych, a w terenie otwartym zastępuje pracę kilkudziesięciu ludzi. A tak się dzieje dzięki jego niezastąpionemu nosowi. Praca psa ratowniczego to nie schemat, bo zawsze będzie trafiał na inne warunki, w których musi pracować. Psy ratownicze muszą współpracować z przewodnikiem w każdych warunkach – podczas pracy na gruzowisku obok pracującej koparki, piły i przy różnych innych czynnikach utrudniających pracę. Pracują w nocy w nieznanym terenie, często z dala od przewodnika – bez jego wsparcia.  Taki pies powinien posiadać niesamowitą sprawność fizyczną, mocny stabilny charakter, określoną osobowość, która go cechuje. Ale w tej psiej psychice jest kilka cech: odporność, odwaga, jak również samodzielność.

Pies ratowniczy to pies, który potrafi odnajdywać osoby zaginione w terenie, zagruzowane, zasypane. W takiej sytuacji musi posiadać najważniejszą cechę! Ogromną motywację do poszukiwania człowieka.  Ale za nim będzie mógł wyruszyć na ratunek, musi przejść kilka etapów szkoleń, a głównym motywem szkolenia jest budowanie motywacji na odnajdywanie źródła zapachu pochodzącego od żywego człowieka i dostania się do niego najbliżej, jak to możliwe. 

Wspólna nauka

Szkolenie najlepiej jest rozpocząć z młodym psem. Najważniejszym atrybutem, jaki powinien posiadać szczeniak, jest ciekawość socjalna, która pozwoli mu nawiązywać kontakt z nowo poznanymi ludźmi. Od pierwszych dni szkolenia piesek musi być chętny do zabawy nie tylko z właścicielem, ale także z obcą dla niego osobą, przy czym powinien doświadczać jak najwięcej pozytywnych emocji.

Szczeniakowi z łatwością powinna przychodzić praca w ciężkich warunkach środowiskowych. Jego wrażliwość na hałas, strzały i inne psy też nie jest obojętna. Ważne jest to, czy pies nie boi się chodzić po niestabilnym czy też śliskim podłożu. Nieodłączną cechą, jaką powinien posiadać pies ratownik, jest umiejętność rozwiązywania problemów oraz dobry kontakt z przewodnikiem. Aby o tym wszystkim się dowiedzieć, przeprowadza się testy kwalifikacyjne, i po ich pozytywnym zaliczeniu można w jakimś stopniu określić, czy taki pies ma szanse zostać psem ratownikiem. Po tym wstępnym wyborze psa i przewodnika czeka ich długie ciężkie szkolenie, które pozwoli stworzyć w pełni wyszkolony zespół. Zespół, który potrafi z sobą współpracować musi posiadać wzajemne zaufanie – zarówno ze strony człowieka, jak i zwierzęcia. Od tego bowiem zależy bardzo wiele w trakcie dalszego szkolenia i pracy.

Przygotowanie psa do pracy ratowniczej zajmuje średnio około dwóch do trzech lat. Mogłoby się wydawać, że każdy pies obdarzony dobrym węchem potrafi szukać. Tymczasem jest to zajęcie mocno obciążające fizycznie i psychicznie. Zdarza się, że naukę podejmuje zespół, który potem nie potrafi się zgrać i siebie wzajemnie odczytać. Często więc uczestnicy rezygnują z dalszego szkolenia i takich przypadków jest bardzo dużo. Pozostają zatem osoby najwytrwalsze, które lubią pracę z psem i są zdeterminowane do niesienia pomocy innym i ratowania ludzkiego życia. 
 
Szkolenie psa – to indywidualnie układany plan treningu, dopasowany do wieku i etapu szkolenia, w skład którego wchodzi  nauka lokalizacji, oznaczania i współpracy z przewodnikiem. Równocześnie trwa nauka pokonywania przeszkód, kładki zawieszonej na linach i równoważni. Pies poddawany jest treningowi sprawnościowemu, poruszania się w ciemnych pomieszczeniach, piwnicach, a także podróżowania różnymi środkami transportu. Psa i przewodnika przyzwyczaja się do przemieszczania na linach. Ważna jest też nauka kierowania psem na odległość.

Szkolenie człowieka – to nauka współpracy z psem, teorii rozchodzenia się zapachu na gruzach, w terenie otwartym, na lawinach czy w wodzie, a w zależności, jaką pies robi specjalizację, podstaw fizjologii psa, udzielania pomocy przedmedycznej i przedweterynaryjnej, topografii, obsługi urządzeń nawigacyjnych, kompasu, łączności, podstaw technik wspinaczkowych, procedur ratowniczych.                  

I na tym praca ta się nie kończy! Aby zespół mógł być wykorzystywany w akcji, musi zaliczyć pozytywnie egzamin zorganizowany przez Komendę Główną Państwowej Straży Pożarnej .

Niezawodny pies ratownik

Pies ratowniczy musi być niezawodny, bo stawką jest ludzkie życie. Tak więc zespół – przewodnik i pies doskonali swoje umiejętności na wielogodzinnych treningach, do końca swojej pracy ratowniczej. Reszta zależy od przewodnika i jego wytrwałości.

Odnalezienie osoby zaginionej przez grupę ratowniczą jest zawsze pracą zespołową (pies, przewodnik, ratownik medyczny, nawigator, dodatkowe osoby przydzielone do zespołu). A nagroda to uratowane ludzkie życie! W poszukiwaniach sukces zależy od tego, jak szybko grupa rozpocznie pracę, godziny opóźnienia mogą mieć ogromne znaczenie. Czynnik czasu tworzy główny problem, wiele osób tego jeszcze nie zrozumiało, jak kruche jest ludzkie życie!

W systemie szkolenia i zdawania egzaminów uczestniczą przewodnicy z psami z państwowej straży pożarnej  i ochotniczej. Jedni i drudzy mogą działać na terenie Polski, natomiast w akcjach międzynarodowych mają prawo uczestnictwa tylko grupy Państwowej Straży Pożarnej, która to przeszła certyfikację ONZ. Certyfikacja ta odbyła się w kwietniu 2009 roku na terenie Ośrodka Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych w Żaganiu. Polską grupę tworzą strażacy z pięciu krajowych GPR-ów, Nowego Sącza, Warszawy, Gdańska, Łodzi i Poznania. W skład certyfikowanej grupy wchodzi 65 strażaków i 12 psów. Grupa podzielona jest  na trzy zespoły – dowodzenia, operacyjny i logistyczny.

Uzyskanie certyfikatu sprawia, że ONZ ma pewność, że polska grupa jest technicznie i logistycznie przygotowana do niesienia pomocy po kataklizmach, w każdym zakątku świata. Jedną z ostatnich akcji Polskiej grupy była pomoc niesiona Haiti.

Autor – Renata Jęchorek, Przewodnik psa, instruktor